TÜRKİYE'DEKİ VOLKANİK DAĞLAR HAREKETE GEÇEBİLİR Mİ?
ÜLKEMİZDE KAÇ TANE YANARDAĞ VAR?
Yıldız Teknik Üniversitesi Doğa Bilimleri Araştırma Merkezi Başkanı Prof. Dr. Şükrü Ersoy TRT Haber için verdiği ropörtajdan bölümlerde konuya açıklık getirmiş.
Ersoy'un açıklamaları:
Dünya üzerinde 500-600 tane aktif volkan var. Bunların her yıl 20-25 tanesi aktif hale geliyor. Aktif derken bunu şöyle açıklayabiliriz; bunlardan bazısı sadece kül ve gaz çıkarır, lav çıkarmayabilir ama bunlar da faaliyette demektir. Dünyadaki volkanların pek çoğu artık gözlem altında tutuluyor. O bölgede aynı doğum sancıları gibi aşağıdan gelen malzemelerin yarattığı küçük depremler ve gaz çıkışları kaydediliyor. Bu gazın kimyasına ve depremlerine göre uyarılar veriliyor.
Volkanlarda 4 tane uyarı vardır: yeşil, sarı, turuncu ve kırmızı… Kırmızı uyarı 24 saat içinde patlayacak, faaliyete geçecek demek. Turuncu birkaç gün içinde, sarı birkaç hafta içinde faaliyete geçecek bir volkanı karakterize eder. Yeşiller ise henüz insanlar için bir tehlike olmadığını gösterir. Mesela bizim ülkemizdeki volkanlar aktif fakat yeşil…
Türkiye’nin de içinde olduğu Alp-Himalaya kuşağında İspanya’dan başlayıp İtalya ve Yunanistan üzerinden Türkiye, İran, Endonezya ve Filipinler’e doğru giden bölge içerisinde giden yüzlerce volkan var. Buralarda tarih boyunca patlamış büyük volkanlar bulunuyor.
Ülkemiz çevresine bakacak olursak Akdeniz’de volkanik adaların olduğu İtalya’da, Sicilya Adası ya da Napoli Körfezi üzerinde Vezüv yanardağı MS 79’da patladığında Pompei ve Herculenium şehirlerini yok etti. Bu çok karakteristiktir. Kayıtları da vardır. Hatta oradaki müzelerde, o sırada ölmüş insanların iskeletlerini ya da kaçış anındaki kalıplarını görmek mümkündür. Bu da bize ibretlik bir görüntü veriyor. Tarih bize şunu söyler: Geçmişte bir volkanik afet olmuşsa, gelecekte de olabilir.
Türkiye’de şu an 13 tane volkan var, bu volkanlar aktif. Şu anda aktif olmayabilir ama aktif olduğunu söylüyoruz. Mesela Orta Anadolu’da Erciyes, Hasan Dağı var. Bunların tarihsel dönemde aktif olduğunu biliyoruz. Bu konuda bir örnek vereyim... Toros Dağları’nın adı bir volkanizmadan geliyor. Buradaki “to” kelimesi boğa anlamındadır. Günümüzden 9 bin yıl önce Hasan Dağı’nın püskürmesini gören oradaki yerleşimci Çatalhöyük insanları, dağın püskürmesini bir boğaya benzetmişler. Ve “to” kelimesini kullanmışlar. Toros Dağları’nın adı da buradan geliyor.
Doğu Anadolu’da da büyük volkanlarımız var. Nemrut, Süphan, Tendürek ve Ağrı volkanları var. Bunlar püskürebilen tipte volkanlar. İnsanlık tarihi içinde de püskürmüşlerdir. Yakın zamanda, 1800’lü yıllarda da faaliyetleri vardır. Bunların bir kısmı gözlem altında, oluşturdukları depremler halen kayıt ediliyor. Bu kayıtlar bize doğum sancıları gibi bazı bilgiler veriyor. Yer yer küçük gaz çıkışları olabiliyor. Bunlar da takip ediliyor.
Türkiye’deki volkanlarda şu anda bir aktivite yok. Ama hiç yok diyemeyiz çünkü zaman zaman özellikle Doğu Anadolu’daki Nemrut ve Süphan’da küçük küçük depremlerin kaydedildiğini görüyoruz. Aynı zamanda kraterlerde de bazı küçük gaz çıkışları olabiliyor. Bunlar izleniyor. Ama bizde volkanik gözlem çok da iyi bir şekilde yapılmıyor; daha iyi gözlemlenmesi gerekiyor. Bizim tarihimize yansımış önemli volkanik faaliyetler de var. Ülkemiz bir deprem ülkesi ama insanlık tarihi içerisinde faaliyet gösteren volkanlarımızın gelecekte de faal olabileceklerini gösterir.
Ülkemizde pek çok kaplıca bulunuyor… Bunların volkanlarla bir ilişkisi var mı?
Tabii… Mesela Ege Bölgesi’nin jeotermal potansiyeli fazla, sıcak suya dayalı santrallerimiz var. Bu santraller yer kabuğundan çıkan sıcak sular nedeniyle oluyor. Bu da volkanik faaliyetin bir ürünü sayılabilir. Çünkü illa tipik bir dağ ve ondan püsküren lavlar olması gerekmiyor. Yerin içindeki çatlaklardan bazen gaz bazen de lav çıkabiliyor. Buradan da sıcak sular çıkabiliyor. Hatta bu sıcak suların içerisinde radyoaktif mineraller de bulunuyor. Çünkü yerin altındaki radyasyon fazlası, suyun içine karışarak sıcak suyla birlikte çıkabiliyor. Biz buradan bile mesela deprem öngörüsü yapabiliriz. Şu anda ülkemizdeki volkanların faaliyette olmaması, onların aktif olmadığını göstermiyor.
Prof. Dr. Şükrü Ersoy'un TRT'ye yaptığı açıklamalar bu şekilde.
Sonuç olarak Türkiye'deki volkanik dağlar aktif ama uzun zamandır uykudalar. Uzmanlara göre bir gün uyanacaklar ama ne zaman işte bunu bilemiyoruz .
Belki biz hayattayken göreceğiz belki de gelecek nesiller şahit olacak bu muhteşem doğa olayına...
Aşağıdaki haritada volkanların ağırlıkla iç anadolu ve doğu anadolu bölgelerimizde olduğu görülüyor. Tahmi son patlama yılları da haritada belirtilmiş..
